Onderstaande column van huisarts Els van Veen verscheen op zaterdag 17 december in De Andere Krant.
Een favoriet boek van mij is ‘In de ban van de Ring’ van J.R.R. Tolkien.
Het is een verhaal dat zich afspeelt in Midden-Aarde. Daar leeft een vredig volkje, de Hobbits. Vier van deze Hobbits worden op een onmogelijke missie, een queeste, gestuurd; samen met een Elf, een Dwerg, een Tovenaar en twee mensen moeten zij een magische ring naar het kwaadaardige land Mordor brengen, waar hij moet worden vernietigd. Er ontspint zich een groot episch gevecht. Sauron, de slechte macht in Midden-Aarde, wil de ring hebben omdat hij dan alle macht heeft. Het is een verhaal over trouw, vriendschap en verraad.
Tolkien heeft als jongeman de Eerste Wereldoorlog meegemaakt. Hij heeft met eigen ogen de verschrikkingen in de loopgraven gezien. Later werd hij professor in Oxford. Hij overleed in 1973. Veel later werden zijn boeken verfilmd. De verfilming van ‘In de ban van de Ring’ is ook prachtig. Steeds meer landen en wezens in Midden-Aarde worden betrokken in de strijd om de Ring, of zij dat nu willen of niet.
Een prachtige scène vind ik het als de Lichtbakens van het land Gondor worden ontstoken: Op zeven bergtoppen in Midden-Aarde zijn grote lichtbakens aangebracht. Die mogen in tijden van nood aangestoken worden. Als de wachter op één van de zeven toppen het vuur ziet opvlammen op een andere top steekt hij zijn baken aan. Een indrukwekkende scène is het aansteken van de Lichtbakens als stadhouder Denethor II de bakens laat branden om de koning van Rohan om hulp te roepen.
Sinds wij in de ban van het Virus zijn denk ik vaak aan In de ban van de Ring. Ook nu zijn er loopgraven en lichtbakens, alleen in figuurlijke zin. Door het belachelijk maken van kritische artsen en wetenschappers is de open dialoog verdwenen. Door de dubieuze rol van veel media is onze hele samenleving gepolariseerd. Mensen kunnen elkaar niet meer bereiken. Ze spreken niet meer met elkaar en bestoken elkaar vanuit hun schuttersputjes. Op de lange termijn is zo’n loopgravenoorlog niet effectief. Kijk maar naar de Eerste Wereldoorlog. Er zijn gigantisch veel jongemannen overleden en waarvoor? Voor enkele meters winst op de vijand.
Vanaf Corona gebruikten regering, RIVM en media oorlogstaal.
‘Allen samen kunnen we het virus verslaan’.
‘We gaan het virus met een hamer kapot slaan.’
‘Het virus grijpt om zich heen, het zaait dood en verderf’. Artsen en verpleegkundigen werden ‘helden in de frontlinie’, een term waar ik me vreselijk ongemakkelijk bij voel. Alsof wij de dood koste wat kost moeten vermijden.
Maar het nadeel van dit gebruik van oorlogstaal is ook, dat mensen zich richten op critici van het coronabeleid, alsof dat vijanden zijn. Alsof het verraders zijn die het vaderland verraden tegenover de vijand waarmee ons land in oorlog is. Dat is voor mij het grootste nadeel van deze oorlogstaal van virologen, regering en media.
Veel mensen ervaren deze tijd als een tijd van verduistering. In veel landen is er een vaccinatieplicht en ook Nederland werkt daarnaar toe. Grondrechten worden niet meer gerespecteerd, dat jongeren enorm te lijden hebben onder de maatregelen wordt gebagatelliseerd. Maar als het overal donker is zie je de lichtbakens veel beter. Pas als het nacht is zie je de sterren goed. Lichtbakens zijn voor mij mensen die kalm blijven en zich niet door angst laten leiden, hun rug recht houden en op de inhoud de dialoog proberen aan te gaan. Gelukkig ontmoet ik steeds meer van zulke mensen.
Hoe donkerder het is, hoe beter je de sterren ziet.
