De overheid, levenskwaliteit en levenskwantiteit

Artikel van Koert van Rijn, verzekeringsarts

De meeste mensen hebben de behoefte om zolang mogelijk te leven en dit leven bij voorkeur zo aangenaam mogelijk door te brengen. Mensen hebben hierbij een eigen verantwoordelijkheid door gezond te leven rekening houdend met de kwaliteit van leven. Van de overheid kan ook verantwoordelijkheid worden verwacht door toegankelijke gezondheidszorg te faciliteren en gezondheidsrisico’s te reduceren bijvoorbeeld door riolering aan te leggen, verkeersregels te implementeren, voedsel te controleren en brandbeveiliging te eisen.

De overheid heeft in het kader van de pandemie veel verantwoordelijkheid naar zich toe getrokken en allerhande maatregelen ingesteld die aanzienlijk verder gingen dan voorheen. De “druk op de zorg” werd beschouwd als een belangrijke factor bij het doel de levensverwachting te verhogen. De effecten op de levenskwaliteit heeft weinig aandacht gekregen. In alle paniek lijkt men vergeten de effecten en resultaten van het beleid in kaart te brengen, of in breder perspectief te plaatsen.

Er zijn voldoende onderzoeken die aantonen dat het effect van de maatregelen op de levensverwachting beperkt is. En zelfs als je zou geloven in de positieve effecten is de vraag of Corona terecht zo hoog op de urgentielijst staat en of dit doel het verlies van levenskwaliteit waard is.

De vraag die gesteld kan worden is: hoe groot is het effect van Corona op de levensverwachting en verdient het deze eerste plek in de hitlijst van bestaande gezondheidsrisico’s. Om zaken in perspectief te plaatsen is het inzichtelijk om te starten met een grafiek (1) met de levensverwachting van de Nederlanders: (tekst gaat verder onder afbeelding)

Wat we uit bovenstaande grafiek kunnen zien is een aantal zaken: De gemiddelde levensverwachting in Nederland ligt nu rond de 80 jaar en ligt hoog ten opzichte van de rest van de wereld. Nederland was ooit koploper maar is dat niet meer, met hier als voorbeeld Spanje die ons heeft ingehaald. (Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld Frankrijk en Italië die Nederland ook ver achter zich hebben gelaten). De levensverwachting is in Spanje 2 jaar hoger ondanks een kleiner budget aan gezondheidszorg per burger. Gezien het verschil in levensverwachting tussen Spanjaarden en Nederlanders is het aannemelijk dat er andere factoren zijn dan welvaart en gezondheidszorg die hierbij een rol spelen. Verder is in de grafiek zichtbaar dat tijdens de oorlogen en Spaanse Griep er een flinke dip in levensverwachting was waar te nemen. (tekst gaat verder onder afbeelding)

Wat we uit deze recente grafiek van het CBS kunnen halen is dat er en dip is geweest in de jaren 1960-1975 vooral bij mannen. Jaarlijks stierven toen meer dan 3 duizend mensen in het verkeer, ruim vier keer zoveel als tegenwoordig. Een duidelijke daling van de verkeerssterfte trad op na 1975, het jaar waarin de autogordel en bromfietshelm verplicht werden. De deukjes die men ziet zijn voornamelijk griepgolven. Er is in deze grafiek geen effect zichtbaar door corona op de levensverwachting van de gemiddelde Nederlander. De gemiddelde leeftijd van overleden mannen bij wie COVID-19 was vastgesteld was 79,7 jaar, bij vrouwen 83,8 jaar. (3) Als er noemenswaardige oversterfte was geweest onder jongeren bij Corona had dit beter zichtbaar moeten worden in de grafiek. (4)

Als men inzoomt op het effect op de levensverwachting van 65-jarigen lijkt er wel een klein effect te zijn geweest. Deze daalde van nog 20 naar nog 19,5 jaar te leven, vergelijkbaar met een fors griepseizoen. Een deel van de sterfte is mede te verklaren door de nevenschade van de lockdowns. De overheid wist of had kunnen weten dat door de invoering van de lockdown er extra levensjaren verloren zouden gaan. (5). Er is geen land in de wereld waarbij door achterwege laten van maatregelen een diepere dip in de levensverwachting is waargenomen.

Roken en levensverwachting

Dat roken ongezond is weet men ook al bijna 100 jaar en het bewijs nam met de jaren toe. Een korte zoektocht in de medische bibliotheek pubmed leverde bijvoorbeeld dit onderzoek (6) uit 1960 wat toen al aangaf dat de gemiddelde levensverwachting in Amerika met 4 jaar zou stijgen als er niet meer gerookt zou worden. Het is dus duidelijk dat roken in vergelijking met Corona een veel groter gezondheidsrisico geeft. Als roken in Nederland vanaf 1960 resoluter was aangepakt, was de levensverwachting effectief gestegen en had de lijn met de levensverwachting blijvend een paar jaar hoger gelegen. Het aantal gewonnen levensjaren zou 1000-en malen hoger zijn dan wat je met de beste maatregelen tegen Corona bereikt zou kunnen hebben.

De overheid heeft echter weinig haast gemaakt om remmende maatregelen uit te rollen tegen het roken. Sigarettenhandelaren worden niet gehinderd of beboet. QR-codes zijn niet verplicht bij de aanschaf van een pakje sigaretten. Er is geen spoedwet uitgerold om rokers voor hun eigen veiligheid op te sluiten, laat staan dat een avondklok voor het roken van sigaretten is ingezet.

Overgewicht en levensverwachting

Hieronder zien we een grafiek van het CBS waarin de trend in percentage obesitas wordt afgebeeld.

Overgewicht leidt tot een daling van de levensverwachting met 2-3 jaar. Obesitas is de laatste 30 jaar verdubbeld van 6% naar 12%. We hebben vanuit de overheid weinig motivatie gezien om dit percentage van overgewicht te verminderen. Eenvoudige initiatieven waar men aan had kan denken zijn het verbieden van snoep in sportkantines, zoete etenswaren duurder te maken, sportverenigingen meer subsidiëren of het vak voeding te onderwijzen op lagere school en in de geneeskundeopleiding.

Vit D en levensverwachting

Uit meerdere onderzoeken (7) blijkt dat op goedkope wijze, namelijk met aanvullen van het dieet met extra vitamine D, de levensverwachting met twee jaar kan stijgen. Dit was al bekend voorafgaand aan de Coronapandemie. Het subsidiëren van vit D aan de bevolking zou € 10 euro per persoon kosten per jaar. Ter vergelijking; de lockdowns in 2020 hebben ongeveer € 8.000 euro per persoon gekost, en ongeveer € 32.000 per gezin (8) . Vit D heeft een blijvend resultaat. Een lockdown werkt niet (9) werkt averechts (2) en zelfs als het zou werken, had men kunnen beredeneren dat besmettingen hooguit even uitgesteld worden, niet afgesteld.

Doden door medicatie

Uit dit onderzoek van het BMJ (10) blijkt dat medicatie doodsoorzaak nr. 3 is in Amerika. In Nederland hebben we een minder groot opiatenprobleem maar verder zal de situatie niet veel anders zijn.

In verhouding betekent dit dat er in Nederland jaarlijks ongeveer 13.000 mensen overlijden aan bijwerkingen of verkeerd gebruik van medicijnen. Daar is vanzelfsprekend veel winst te behalen door de grootste killers onder de aandacht te brengen. Deze medicijnenepidemie heeft vooralsnog echter niet de aandacht die het zou moeten hebben, niet in de medische wereld, niet in de media en niet bij de overheid.

Conclusie:

Uit bovenstaande voorbeelden blijkt dat de gezondheid en levensverwachting van het Nederlandse Volk tot voor kort selectief de aandacht had van de overheid. Bij bovengenoemde problemen als roken, overgewicht, vitamine-D-tekort en medicatiedoden hadden eenvoudige maatregelen volstaan met groot positief effect en zonder alle nevenschade. Bij deze voorbeelden zou men echter wel in gaan tegen de belangen van de grote industriëlen en belastingopbrengsten. Met de Corona-pandemie is er een trendbreuk opgetreden en de levensverwachting lijkt een bovenmatige aandacht te hebben gekregen. De overheid voelt zich gerechtvaardigd om de verantwoordelijkheid van de mensen over te nemen en dwingende maatregelen op te leggen om onze levensverwachting te verhogen. Bij Corona gaat de overheid met al deze “goede bedoelingen” te werk als een olifant in een porseleinkast: er is oneindig veel nevenschade, hoge kosten voor de MKB en de er wordt geen rekening gehouden met de verhouding levenskwantiteit versus levenskwaliteit.