Verbazing over prikpolarisatie: ’We hebben ons in de paniek laten meesleuren’

Door Wierd Duk

Zelden was de verdeeldheid in de samenleving zo groot als nu in het corona-tijdperk. Medisch ethicus Erwin Kompanje is verbaasd: „Gevaccineerden die de barricades opgaan en vinden dat niet-gevaccineerden van alles moet worden ontzegd. Waar komt dit vandaan?”

Wat hij niet begrijpt, zegt Erwin Kompanje (62), is dit: „Zo meteen zou je met open tuberculose overal naar binnen mogen, maar als je kerngezond bent en niet-gevaccineerd tegen Covid-19 word je buitengesloten. Zelfs de overheid doet hieraan mee. Als je je niet laat inenten of testen ’kun je de leuke dingen niet meer doen’, waarschuwt Hugo de Jonge. Dat is wel een heel rare vorm van medische apartheid.”

Kompanje is filosoof, hij werkt als klinisch ethicus aan het Erasmus MC Rotterdam. Een ’geboren optimist’, die met verbazing – en ook met zorg – de polarisatie in de samenleving gadeslaat. „Ik heb mij laten vaccineren, want dan weet ik dat ik van Covid niet zo ziek word. Maar dat is de enige reden en voor veel van mijn collega’s geldt hetzelfde. Klaar, we gaan over tot de orde van de dag. Maar wat zie ik? Gevaccineerden die de barricades opgaan en vinden dat niet-gevaccineerden van alles ontzegd moet worden, alsof het tweederangsburgers zijn. Dan denk ik: waar komt dit ineens vandaan?”

Immuun

Hij verwondert zich temeer over die splijtende retoriek omdat ’de klus feitelijk is geklaard’. „En omdat je op straat ook weinig van die tweespalt merkt. De vaccinatiebereidheid ligt op 91 procent, de vaccinatiegraad is hoog, jonge mensen zijn grotendeels immuun; kortom, we kunnen door met ons leven. We kappen met de maatregelen, zouden overheid en media moeten zeggen. Maar dat gebeurt niet: juist nu het vaccinatieprogramma bijna is afgerond, zien we geen verbondenheid, maar verdeeldheid. In landen als Duitsland en Frankrijk wordt de tweedeling zelfs alleen maar groter: daar ben je als niet-gevaccineerde echt de sjaak. Ik zag beelden uit Berlijn waar een demonstrant werd neergeknuppeld, pal naast mensen die op een terras zaten. Wat is dat voor wereld?”

“Bij Pfizer zitten ze alleen nog te lachen”

„In Australië is het helemaal bizar. Daar werd paren die al jaren met elkaar samenleven geadviseerd om anderhalve meter afstand te houden en met een mondkapje op te masturberen als ze seks willen hebben. Bloedserieus! Natuurlijk vragen mensen zich dan af: is dit een grap, waarom gaat dit door en vanwaar die ontmenselijking? We hebben de vrijheid van meningsuiting en het grondwettelijk recht op demonstratie. Maar demonstranten worden in Nederland met een waterkanon tegen een muur geblazen en in elkaar geslagen. Dat klopt toch niet?”

’Great Reset’

Complotdenkers zien in de coronamaatregelen en in de harde aanpak van de critici een sinistere poging van overheden om meer controle te krijgen over de eigen bevolking. Het globalistische World Economic Forum (WEF), waar veel machtigen bij zijn aangesloten, zou de crisis aangrijpen voor een Great Reset, inclusief toekomstige klimaat-lockdowns.

Kompanje heeft niets met complotten, maar hij snapt dit wantrouwen wel. „Ook omdat dit wereldwijd gaande is, denkt men: speelt hier wellicht een andere agenda? Natuurlijk profiteren velen van deze crisis: ze krijgen plotseling aandacht en macht, verdienen er veel geld aan. De farmaceutische industrie wil wel dat dit nog even doorgaat. Het is geweldig dat zij zo snel een vaccin konden produceren, maar ik las dat Pfizer nu ook huisdieren wil vaccineren en zo meteen krijgen we allemaal een derde en een vierde prik als booster en komen er weer nieuwe vaccins. Straks krijgen we nog een stempelkaart: heb jij je 44e prik al gehad? Bij Pfizer gaan ze echt niet zeggen: corona is voorbij, we gaan weer erectiepillen maken. In die bestuursvergaderingen zitten ze alleen nog te lachen.”

Er zou veel meer aandacht moeten zijn voor de andere kant van het verhaal, vindt Kompanje. Maar kritiek op het officiële ’narratief’ brengt risico’s met zich mee: voor reputaties, loopbanen, vriendschappen zelfs.

“De dreiging heeft zich geankerd in de hoofden”

„Mijn collega’s bijvoorbeeld, die zien echt wel hoe eenzijdig de coronaberichtgeving is, maar ze mengen zich niet in het debat omdat je onmiddellijk als wappie wordt weggezet. Wie heeft daar zin in? Maar als het tegengeluid structureel niet aan bod komt, voedt dit het wantrouwen. Dan zien mensen alleen artsen die beweren dat het aantal ziekenhuisbedden niet hoeft te worden opgeschaald omdat er te weinig patiënten zijn en het personeel zich anders gaat vervelen, terwijl er gelijktijdig moord en brand wordt geschreeuwd over codes oranje, rood en zwart. Dat is ingewikkeld, dus wil je in zo’n talkshow iemand aan tafel die uitlegt hoe tegenstrijdig dit is, zodat de burgers die verhalen tegen elkaar kunnen afwegen. Maar dat gebeurt niet. Nu lijkt het voor velen één grote propagandamachine.”

Killervirus

Hoe we op dit punt zijn uitgekomen? Kompanje heeft wel een idee. „Door de beelden uit China en Bergamo ontstond vorig jaar wereldwijd snel grote angst. Dít was het killervirus, miljoenen mensen zouden doodgaan. Die dreiging heeft zich geankerd in de hoofden van heel veel mensen, die in hun angst werden bevestigd door de draconische maatregelen die steeds werden genomen.”

„Toen bleek dat corona niet dat nietsontziende killervirus is, maar dat met name ouderen en mensen met onderliggend lijden en overgewicht erdoor worden getroffen, was het al te laat. ’Vaccinatie is de enige uitweg’, zei Hugo de Jonge al in mei 2020. De collectieve angst werd niet gereduceerd: we gingen van de paniek rond het aantal doden naar die rond het aantal ic-opnames, naar het aantal besmettingen, naar het aantal gevaccineerden en nu weer terug naar het aantal besmettingen ’want de deltavariant is zo gevaarlijk’. Zolang we gefocust blijven op de dreiging van het virus, zal de angst niet verminderen.”

Stigma

Hoe zullen we op deze periode terugkijken? Kompanje: „Ik hoop dat we achteraf zullen zeggen: jeetje, dat was wel erg dehumaniserend, stigmatiserend en discriminerend wat we toen riepen en deden, dat doen we nooit meer. Ik hoop ook oprecht dat de complotdenkers en virusontkenners, maar ook de gepolariseerde pro-vaxxers ongelijk krijgen. Dat ze beseffen: dat ik toen zo hard heb staan schreeuwen, was niet zo handig. Als ethicus zeg ik: juist in een crisis moet ons moreel kompas deugen, bepaalde waarden moeten we altijd hooghouden. Daaraan heeft het tijdens corona vaak ontbroken. We hebben ons als samenleving in de paniek laten meesleuren. Dat zou een les moeten zijn.”